De herziening van de Participatiewet moet ervoor zorgen dat de focus niet alleen maar ligt op het begeleiden van mensen in de bijstand naar werk. Dat schrijft het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) in een rapport. Voor ongeveer een derde van de bijstandsontvangers is het niet mogelijk om een betaalde baan te vinden, dus moet er gekeken worden naar andere manieren van ondersteuning.
Daarmee onderschrijft het SCP de plannen van het vorige kabinet om de Participatiewet aan te passen. Dit wetsvoorstel ligt nog steeds voor bij de Tweede Kamer. In de eigen analyse schreef het kabinet al dat mensen die weinig perspectief hebben op een betaalde baan “dikwijls buiten beeld” blijven door de focus op werk. Dat wil de politiek aanpassen. Sommige uitvoerders geven al de juiste ondersteuning aan mensen voor wie een normale baan voorlopig geen optie is. Maar dit doen zij eerder ondanks dan dankzij de Participatiewet, aldus het SCP.
Veel bijstandsontvangers die niet zomaar een fulltime baan kunnen uitvoeren, voelen zich afgeschreven, “terwijl bijvoorbeeld een kleine deeltijdbaan, aangepast werk of werk met ondersteuning wel mogelijk zou zijn”. Daar zijn wel investeringen voor nodig, zoals een opleiding, kinderopvang of begeleiding. Gemeenten kunnen of willen die investeringen niet altijd doen. Het SCP ziet hier ook een verkeerde financiële prikkel. Gemeenten zien “direct het (financiële) voordeel” als iemand gaat werken. “Terwijl andere ontwikkelstappen geen direct financiële winst opleveren voor de gemeente.”
Het SCP ziet verder dat bijstandsgerechtigden zich gewantrouwd voelen. Niet alleen door de overheid, maar daardoor ook door de ambtenaren met wie zij contact hebben. Bijstandsontvangers zelf hebben juist relatief weinig vertrouwen in de overheid. Het nieuwe bijstandsregime moet meer uitgaan van vertrouwen, zo wil het kabinet. Maar mensen in de bijstand voelen zich ook vaak onbegrepen, aldus het SCP. “Zij vinden dat mensen die nooit in hun situatie hebben gezeten niet kunnen begrijpen wat het betekent om in de bijstand te zitten en wat er nodig is om de situatie te verbeteren.” Het kabinet moet de ervaringen van bijstandsontvangers betrekken, adviseert het planbureau.