Voor veel ouderen in een financieel kwetsbare positie zijn wetten en regels te ingewikkeld. De afstand tot de overheid is vaak groot of er is gebrek aan vertrouwen. Zij maken daardoor niet altijd gebruik van inkomensvoorzieningen, terwijl ze daar wél recht op hebben. Soms leven zij daardoor onnodig onder het sociaal minimum. Dat concludeert de Nationale ombudsman in zijn onderzoek ‘Met te weinig genoegen nemen’.
Reinier van Zutphen: “Veel instanties gaan ervan uit dat een oudere die recht heeft op een inkomensvoorziening, dat zelf regelt. Maar dat is voor veel ouderen veel te veel gevraagd. Terwijl juist deze voorzieningen ervoor moeten zorgen dat zij niet onder het bestaansminimum terecht komen.” De ombudsman vindt dat de overheid deze ouderen actief moet opzoeken. En bovendien vervolgstappen neemt wanneer een aanvraag uitblijft. “De overheid gaat er soms bij het verstrekken van voorzieningen en subsidies van uit dat niet iedereen een aanvraag indient. Ondertussen is het aanvragen vaak erg ingewikkeld. Maar als we weten om wie het gaat en waarop ze recht hebben, waarom gaan we ze dan niet wat beter helpen?”
Ouderen in een financieel kwetsbare positie hebben behoefte aan een proactieve benadering door gemeenten en landelijke uitvoeringsinstanties. Regelmatig terugkerende informatie helpt. Intermediairs zijn een belangrijke schakel. Zij zijn vaak bij ouderen in de buurt, spreken hun taal, hebben kennis van hun cultuur en nemen de tijd. Bovendien hebben ze kennis van de regelingen en kunnen ze ouderen helpen met aanvragen. Intermediairs pleiten er dan ook voor dat de overheid meer investeert in het contact met ouderen en in het opbouwen van een netwerk van intermediairs, om zo deze ouderen beter te kunnen bereiken.
Veel overheidsinstanties nemen al initiatieven om niet-gebruik van inkomensvoorzieningen tegen te gaan. “Maar er is meer mogelijk.” Zo kunnen overheidsinstanties de onderlinge samenwerking verbeteren én meer samenwerken met maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor ouderen. “Het helpt als er in het gemeentehuis, wijk-of buurtcentrum of bibliotheek een loket is waar ouderen terecht kunnen”, aldus de ombudsman.
De ombudsman ziet bij de behandeling van klachten dat veel mensen geen, of te laat, gebruik maken van inkomensvoorzieningen waarop ze wel recht hebben. Hij onderzocht de oorzaken van dit niet-gebruik en richtte zich specifiek op ouderen vanaf de pensioengerechtigde leeftijd, die zelfstandig wonen en zich in een financieel kwetsbare positie bevinden. De ombudsman doet in zijn rapport aanbevelingen aan gemeenten en landelijke uitvoeringsinstanties, en gaat daarbij uit van drie uitgangspunten: benader ouderen proactief en leg persoonlijk contact, benut de intermediairs en gebruik alle beschikbare data en wissel gegevens uit. De Nationale ombudsman wil zo bereiken dat de overheid nog meer maatregelen neemt om niet-gebruik tegen te gaan en de financiële positie van ouderen minder kwetsbaar te maken.